Thai chậm tăng trưởng và những ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe trẻ

Thai chậm tăng trưởng không chỉ làm tăng nguy cơ biến chứng trong thai kỳ mà còn để lại những tác động lâu dài đến sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ, từ chậm phát triển vận động, trí tuệ đến nguy cơ mắc bệnh mạn tính khi trưởng thành. Việc phát hiện sớm và quản lý đúng cách sẽ giúp giảm thiểu hậu quả này. Bài viết dưới đây, các bác sĩ tại Bệnh viện Đại học Phenikaa sẽ phân tích rõ những ảnh hưởng lâu dài của thai chậm tăng trưởng và hướng phòng ngừa hiệu quả.

Thai chậm tăng trưởng là gì?

Theo Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) và Hiệp hội Y học Bào thai (SMFM), thai chậm tăng trưởng (Fetal Growth Restriction - FGR) là tình trạng thai nhi không đạt được tiềm năng tăng trưởng bình thường theo tuổi thai. Chẩn đoán thường dựa trên cân nặng ước tính (EFW) hoặc chu vi bụng (AC) của thai nhi dưới bách phân vị thứ 10.

Khác với thai nhỏ so với tuổi thai (SGA), vốn có thể là sinh lý, thai chậm tăng trưởng thường phản ánh tình trạng bệnh lý do bất thường nhau thai, bệnh lý mẹ hoặc thai. Đây là yếu tố quan trọng, vì trẻ FGR có nguy cơ cao gặp biến chứng cả trong thai kỳ lẫn sau sinh.

Ảnh hưởng ngay sau sinh

Trẻ sinh ra từ thai chậm tăng trưởng thường phải đối mặt với nhiều vấn đề y tế ngay từ những giờ đầu đời:

• Suy hô hấp sơ sinh: do phổi kém trưởng thành hoặc thiếu oxy mạn tính trong thai kỳ.

• Hạ thân nhiệt: trẻ nhẹ cân mất nhiệt nhanh, dễ rơi vào tình trạng nguy hiểm.

• Hạ đường huyết và rối loạn điện giải: do dự trữ glycogen ít và rối loạn chuyển hóa.

• Tăng nguy cơ tử vong chu sinh: đặc biệt ở những trường hợp FGR nặng hoặc có bất thường Doppler động mạch rốn.

Những biến chứng này đòi hỏi trẻ phải được chăm sóc sơ sinh đặc biệt, nhiều trường hợp cần nằm lồng ấp hoặc hỗ trợ hô hấp ngay sau sinh.

Ảnh hưởng đến phát triển thể chất

Nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy trẻ từng bị FGR dễ gặp phải tình trạng chậm phát triển thể chất so với bạn bè đồng lứa. Một số trẻ có thể bắt kịp được tốc độ tăng trưởng trong năm đầu đời nhưng không phải trẻ nào cũng đạt được.

Trẻ có nguy cơ:

• Chiều cao, cân nặng thấp hơn chuẩn tăng trưởng WHO.

• Sức bền kém hơn, dễ mệt mỏi.

• Dễ mắc bệnh nhiễm trùng do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.

Nếu không được theo dõi và can thiệp dinh dưỡng hợp lý, những hạn chế này có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Ảnh hưởng đến phát triển trí tuệ và hành vi

Bên cạnh thể chất, thai chậm tăng trưởng còn tác động lâu dài đến não bộ:

• Nguy cơ chậm phát triển trí tuệ, khó khăn trong học tập, đặc biệt ở các kỹ năng ngôn ngữ và vận động tinh.

• Tỷ lệ rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và rối loạn hành vi cao hơn.

• Một số nghiên cứu còn ghi nhận liên quan đến rối loạn phổ tự kỷ.

Điều này lý giải tại sao trẻ FGR thường được khuyến cáo cần theo dõi phát triển thần kinh định kỳ trong những năm đầu đời để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

Nguy cơ bệnh mạn tính khi trưởng thành

Một trong những ảnh hưởng đáng chú ý nhất là hiện tượng ‘lập trình bào thai’ (fetal programming). Khi thai nhi thiếu dinh dưỡng ngay từ trong bụng mẹ, cơ thể sẽ có những thay đổi lâu dài trong quá trình chuyển hóa. Chính điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính khi trẻ trưởng thành.

Những bệnh lý thường gặp ở người từng bị FGR bao gồm:

• Tăng huyết áp

• Đái tháo đường type 2

• Rối loạn lipid máu và bệnh tim mạch

• Hội chứng chuyển hóa

Các nghiên cứu từ châu Âu và Mỹ đã chứng minh mối liên hệ rõ ràng giữa cân nặng sơ sinh thấp và nguy cơ mắc các bệnh này ở tuổi trưởng thành.

Theo dõi chặt chẽ và xử trí kịp thời giúp giảm biến chứng

Mặc dù hậu quả của thai chậm tăng trưởng có thể kéo dài, nhưng việc quản lý đúng cách có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ:

Trong thai kỳ

Trong suốt thai kỳ, mẹ bầu cần được thăm khám và giám sát chặt chẽ nhằm phát hiện sớm dấu hiệu thai chậm tăng trưởng.

• Khám thai định kỳ để phát hiện sớm FGR.

• Theo dõi Doppler động mạch rốn, siêu âm và tim thai thường xuyên.

• Chủ động lựa chọn thời điểm sinh hợp lý để hạn chế biến chứng.

Sau sinh

Không chỉ trong thai kỳ, giai đoạn sau sinh cũng là thời điểm quan trọng để theo dõi và chăm sóc trẻ từng bị thai chậm tăng trưởng.

• Trẻ cần được theo dõi tại khoa sơ sinh, đặc biệt trong 72 giờ đầu.

• Theo dõi tăng trưởng và phát triển thần kinh định kỳ trong 2 năm đầu đời.

• Dinh dưỡng hợp lý, khuyến khích bú mẹ và bổ sung vi chất khi cần.

• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm rối loạn chuyển hóa hoặc tim mạch.

➡️➡️➡️Xem tại đây: https://www.google.com/maps?cid=17654783229127284513

➡️➡️➡️Xem thêm: https://www.youtube.com/channel/UC-aFkdIqUc3v6CqXeXyMSWA

Kết luận 

Thai chậm tăng trưởng là tình trạng không thể xem nhẹ vì có thể để lại những ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe thể chất, trí tuệ và nguy cơ bệnh mạn tính khi trưởng thành. Chủ động thăm khám, phát hiện sớm và quản lý tại cơ sở y tế uy tín như Bệnh viện Đại học Phenikaa - PhenikaaMec sẽ giúp mẹ bầu yên tâm hơn và tạo nền tảng phát triển khỏe mạnh cho con.